A Illa de Tambo está situada na parte interna da ría de Pontevedra, no embigo da ría, entre as poboacións de Combarro e Marín, deixando ao Leste a desembocadura do Río Lérez xunto aos impresionantes bancos marisqueiros de Placeres.

Ten unha superficie de 28 hectáreas e unha altitude máxima de 80 metros no monte San Fagundo.

A orixe do nome da illa non está moi claro. Segundo Sarmiento vén de Thalavo (así aparece reflectido nun documento de doazón de 1105 da Illa do Conde Don Ramón). Noutra doazón de 1116, esta vez a cargo da mismísima Dona Urraca, aparece como Tanavo. Hai quen opina que vén de Talamón, en honra ao pai de Teucro, Telamón. Teucro era un heroe troyano, da mitoloxía grega, que segundo contan algunhas lendas foi o fundador da cidade de Pontevedra (na fachada do concello de Pontevedra hai unha inscrición que di ‘fundouche o valente Teucro…’). Outras opinións relacionan o nome de Tambo con tumba ou túmulo, pola súa forma de piramidal, que lembra a unha edificación funeraria.

Tambo ten un pasado moi rico en historias: foi habitada por ermitáns e monxes benedictinos, atacada por piratas, usada como cárcere, propiedade do político Montero Ríos, lugar de illamento para enfermos en corentena, e propiedade do exército. Na actualidade pertence ao Concello de Poio, aínda que o seu acceso está administrado pola Escola Naval Militar de Marín, consecuencia da súa antiga orixe militar.

A Pesca e o Marisqueo na contorna de Tambo

A Illa de Tambo sitúase nun lugar privilexiado para a pesca e o marisqueo artesanal. A pesca e o marisqueo na contorna próxima a Tambo está restrinxida e debe ser autorizada. As súas augas atesouran unha gran diversidade marisqueira e pesqueira: berberechos, ameixas, navalla, chocos, vieiras e ostra plana (é un dos poucos bancos naturais existentes en Galicia desta especie).

Con todo a pesca e o marisqueo está perfectamente regulada nos bancos máis afastados de Tambo, onde se sitúan unhas das principais zonas de extracción de marisco de Galicia, en especial de moluscos bivalvos como ameixa babosa, fina, xaponesa ou navalla. A desembocadura do río Lérez en Pontevedra xerou importantes areais nos submareales e zonas costeiras continentais próximas a Tambo, onde especies de gran valor crecen.

A extracción destes bivalvos pode ser “a pé“, na zona do intermareal, ou “á boia“, con embarcacións. Só na Lonxa Campelo poxáronse en 2012 máis de 700 toneladas de moluscos bivalvos procedentes do fondo da Ría de Pontevedra.

Os principais bancos marisqueiros “a pé” en Poio e Lourizán son: Combarro, Ameixán (Campelo) e Praceres. Raxó (xa cara ao noroeste da Illa) non conforma intermareales extensos, só ten pequenos tramos de praia. “A pé” traballan 400 mariscadoras, que desenvolven a súa actividade durante as mareas baixas e baixo un Plan de Explotación que garante a sustentabilidade do recurso. “Á boia” hai uns 150 barcos que traballan o submareal do fondo da Ría de Pontevedra.

Outra fonte importante de riqueza próxima a Tambo son as bateas, onde se cultiva o mexillón.

A contorna da illa de Tambo é rica en chocos (zona de cría e reprodución), que se pesca mediante “trasmallos“.

Por último, outra especie explotada nas inmediacións de Tambo é a navalla, que é extraída mediante técnicas de “mergullo“, caracterizando á navalla de Galicia fronte á doutras partes do mundo, que é extraída con técnicas moito máis agresivas.

Un paseo pola illa de Tambo

Tambo conta cun embarcadoiro que actualmente atópase en ruinas, pero que ata o ano 2012 permitía, tomando certas precaucións polo seu estado, o desembarco de xente desde embarcacións grandes.

Desde o embarcadoiro da illa de Tamblo pódese ver a Praia Area da Illa (ao Leste) e a Praia de Adreirá (ao Oeste do embarcadoiro), onde se realizaban bautizos nocturnos a católicos protestantes a finais do século XIX.

Praia Area da Illa

Na parte final da praia de Area da Illa, mergullada existe unha construción de forma rectangular, que se pode ver nas fotos aéreas da illa. Esta construción, segundo parece, era un antigo criadeiro de ostras, construído nos tempos en que a illa pertenceu a Eugenio Montero Ríos. A Illa de Tambo puido estar unida co continente durante as mareas baixas en tempos pasados, e en tales momentos era posible acceder camiñando desde as praias de Combarro.

Fronte á Praia Area da Illa hai un merendeiro que pertencía ao exército. Nel celébrase a romaría de San Miguel o 25 de setembro, organizada pola asociación de veciños de Campelo.

Esta illa, como se pode aínda ver por algúns carteis que seguen en pé, tivo un pasado militar recente. Foi cedida á escola naval de Marín para uso militar en 1943. No ano 2002 foi desmilitarizada e devolta ao Concello de Poio, aínda que aínda o exército está ao cargo da súa administración. Na época militar construíronse uns barracóns, onde había sempre un retén duns 8 militares, encargados da vixilancia da illa, sobre todo da protección da polvoreira (situada na marxe Oeste da Illa), que actualmente se atopa abandonado.

A Capela de Tambo

O pasado relixioso da illa de Tambo remóntase, segundo crese, ao século VIN. Non existen demasiados datos documentais disto, pero algúns autores afirman que neste século foi fundada a primeira capela por San Martín Dumiense. Parece que algúns ermitáns habitaron na illa, pero o primeiro asentamento monacal foi fundado no século VIII por San Fructuoso, fundador tamén do mosteiro de Poio. Di a lenda que é Santo porque un discípulo viuno andar sobre as augas cando a barca escapóuselles, aínda que é probable que andase pola praia (con marea baixa había moi pouca profundidade na beira norte da illa, e segundo comentouse anteriormente, dicíase que nalgún momento, coas mareas baixas, a Illa quedaba comunicada coas Praias de Combarro).

Esta capela naquela época estaba dedicada a Santa María de Graza. Cóntase que moitos séculos despois, en 1589, a illa foi atacada polo pirata Francis Drake (corsario Inglés), o mosteiro foi saqueado, a capela destruída e as imaxes tiradas ao mar. Os pescadores da zona atoparon a imaxe da virxe no mar, e escondérona entre as súas redes. Despois foi levada a Terra, e hoxe réndeselle culto na capela de Santa María da Renda (Combarro).

Esta virxe saqueada, tirada ao mar e recuperada posteriormente conta con moitas lendas. A virxe orixinal non está claro onde se atopa. Nas crónicas de Martín Sarmiento, el afirma vela na Renda. Di que era unha imaxe de madeira, non moi grande, e representaba á virxe coroada dando o peito ao neno.

A historia do saqueo non se sabe se é certa ou é unha lenda, o certo é que o corsario Francis Drake, estivo por Galicia varias veces, realizando unha serie de correrías que, por orde da Raíña de Inglaterra, debían debilitar ao exército español, en conflito neses tempos con Inglaterra. Toda esta campaña corsaria resultou un tremendo fracaso, e Francis Drake volveu a Inglaterra derrotado e cunha man chea de nada e outra cousa de ningunha.

No século XVIII a capela foi reconstruída, e dedicada a San Miguel. Na actualidade a asociación de veciños de Campelo celebra unha misa nesta capela o día de San Miguel (25 de Setembro) e unha festa no merendero dos militares.

Esta zona da illa é moi produtiva, foi cultivada polos habitantes de combarro, e tamén, segundo crese, habitaron a illa durante un tempo.

Lazareto de Tambo

Os lazaretos eran edificacións nas que debían parar os barcos que viñan de Terras exóticas, con posibles enfermidades contaxiosas, e onde se deixaban en corentena tanto a persoas como a mercadorías.

O lazareto de Tambo funcionou desde 1865 até 1879, ano no que foi clausurado por protestas dos habitantes de Pontevedra, que temían o contaxio das enfermidades tropicais que podían chegar nos barcos. Dise que o lazareto nestas datas foi trasladado á illa de San Simón (Ría de Vigo), pero este dato non parece correcto, pois o lazareto de San Simón é anterior (1842).

A illa pertenceu á orde benedictina até o século XIX, que tras a desamortización de Mendizábal, pasou a ser propiedade de Eugenio Montero Ríos (1905) e Valentín García Escudeiro. Desta época a illa conserva unha poboación de coellos, que foron introducidos para o seu caza. Anos máis tarde os seus herdeiros vendérona ao estado, e en 1943 foi cedida ao exército. Hoxe en día pertence ao Concello de Poio. Cabe sinalar que en 2007 existiron problemas cos traspasos da Illa por un litixio dalgún herdeiro de Montero Ríos que reclamaba algunha propiedade na illa.

Cara Oeste da Illa

No cara Oeste, xa na zona máis rochosa e escarpada, hai un antigo caño de pedra que conforma a fonte de San Miguel. Esta zona discorre por un camiño franqueado por eucaliptos e con impresionantes vistas da Ría de Pontevedra. É fácil divisar desde aquí manadas de golfiños e aves mariñas como as gaivotas, corvos mariños, charranes e garcetas, estas últimas sobre os arboles.

A Illa presenta algunhas formas caprichosas nas súas pedras graníticas como a que mostra a fotografía.

A vexetación orixinal da illa era de matogueira baixa, con xestas, toxos, brezos e outro tipo de plantas como algunha especie de xara. O arboledo que domina a illa, sobre todo eucaliptos, é plantado polo home. Os militares arbolaron a illa para facer un efecto de escudo. Ademais de eucaliptos hai algunhas árbores ornamentais e algún carballo.

O Faro de Tenlo

No cara Sur da illa hai unha pequena península, a península de Teno, que en marea alta queda illada. Nela está situado o faro da illa e tamén hai un pequeno embarcadoiro.

Algunas consideracións sobre a Illa de Tambo

Non existen a data de hoxe programas periódicos e constantes de visita á Illa de Tambo, só puntualmente organízanse visitas organizadas e semente coa autorización pertinente da Escola Naval Militar de Marín. Se nalgún caso tivésemos oportunidade de visitala debemos ter en conta as seguintes consideracións:

• Prohibición absoluta de fumar na Illa. Trátase dunha illa sen servizos e con maleza que pode favorecer incendios. Este requisito está imposto pola Propia Escola Naval Militar de Marín que administra o acceso á mesma.
• Prohibición de molestar, danar ou recoller calquera tipo de animal, vexetal ou mineral. Preténdese realizar o menor impacto sobre a Illa.
• Prohibido tirar lixo. Cada persoa que teña autorización para visitar a Illa debe xestionar o lixo que vaia xerando e tirala no colector adecuado ao seu regreso ao continente.
• Seguir os camiños. As rutas en Tambo non están sinalizadas é por iso que se realizará polos camiños ou carreiros indicados en cada momento. Non é posible realizar rutas alternativas individuais.
• En Tambo existen edificacións en ruína, é por iso que para evitar accidentes, non se debe acceder a ningunha edificación.

Enlaces relacionados

• Illa de Tambo: Prisionera do Olvido.
• Illa de Tambo na Wikipedia.